Slaat de vakbond ook terug?

“In Spanje en Italië gaat men de fraude momenteel te lijf, wat de staatsfinanciën geen windeieren legt. In België kan dat blijkbaar niet” (Rudy De Leeuw, ABVV)

‘Deze en komende acties van de vakbonden hebben veel te maken met de nu snel dichterbij komende sociale verkiezingen’ - Johan Van Overtveldt, Knack (20/12/2011)

Marc Leemans, opvolger van Luc Cortebeeck aan het hoofd van het ACV, reageert scherp. ‘Dit gaat wel erg kort door de bocht. Eigenlijk zegt Van Overtveldt dat de analyse die de bonden maken van de sociaal-economische hervormingen die de regering heeft doorgevoerd, van generlei waarde is. Ik kan u verzekeren dat die maatregelen hard zijn aangekomen bij onze leden. Mensen die bewuste keuzes hadden gemaakt rond tijdskrediet, brugpensioen en uitstapleeftijd, zien zich nu geconfronteerd met effecten waarin zij niets te zeggen hebben gehad. Alsof je tegen een marathonloper vlak voor het einde van de wedstrijd zegt dat de aankomst nog enkele kilometers opgeschoven is.’

Ook Rudy De Leeuw van het ABVV geeft tegengas: ‘De conclusie van Van Overtveldt lijkt me bij de haren getrokken. België staat voor een periode van nooit eerder geziene besparingen: de zoektocht naar 11 miljard bezuinigingen is ingrijpender dan destijds het Globaal Plan en het Generatiepact. In Italië en Frankrijk komen de mensen evenzeer op straat tegen de gevolgen van harde bezuinigingsmaatregelen, en daar worden geen sociale verkiezingen gehouden.’

Jan Vercamst van de ACLVB ziet wel een verband tussen de nakende sociale verkiezingen en sommige acties, al wil hij het niet groter maken dan het is. ‘De stakingsaanzegging van 30 januari is een gezamenlijk initiatief van de vakbonden, om aan te sturen op werkelijk sociaal overleg. Wij zijn geen barricadesyndicalisten: de staking is het wapen waarnaar je grijpt als alle andere vormen van overleg uitgeput zijn.’

‘Er is een tijd geweest dat we erom konden glimlachen, ja zelfs dat uw betogingen onze goedkeuring en sympathie konden wegdragen, al is het maar omdat ze toch iets hebben van een gezellige kermisboel. Alleen begrijpen we u vandaag niet. Echt niet’ - Yves Delepeleire, Sarah Vankersschaever en Nikolas Vanhecke, De Standaard (2/12/11)

Opvallend veel jongeren reageerden met onbegrip op de vakbondsacties. De jonge redacteurs van De Standaard verwoordden hun ongenoegen in een opmerkelijk opiniestuk. Zijn de bonden niet bang dat de pensioenhervormingen een generatieconflict in gang zullen zetten?

‘Door het sociaal-economische debat in de richting van een generatieconflict te stuwen, dreig je de essentie van het debat uit het oog te verliezen’, zegt Rudy De Leeuw. Ongelijkheid is de motor van het sociale conflict, en daar zijn jongeren nog steeds erg gevoelig voor. Kijk maar naar protestbewegingen als Occupy en de Indignados. Ik kan niet genoeg beklemtonen dat wij ons ook inzetten voor jongere werknemers: het gaat ook over hun loopbaaneinde, al ligt dat ver in de toekomst, hun gezondheidszorg, hun recht op onderwijs en een leefbare job.’

Marc Leemans ziet het zo: ‘Men moet niet de indruk willen wekken dat dit gaat om een generatieprobleem. Een vakbond komt even goed op voor de rechten van mensen die aan het begin van hun loopbaan staan. De regering wil mensen langer aan het werk houden, maar snijdt tegelijkertijd in tijdkredieten en andere systemen die het uitgroeiscenario van de loopbaan begeleiden. Bovendien wordt jongeren het vervangingsinkomen aan het begin van hun carrière ontzegd. Als je wil dat mensen een volledige loopbaan halen, moeten ze ook de kans krijgen daaraan te beginnen, en het vol te houden tot het einde. Daar heb je een volwaardig loopbaanbeleid nodig.’

Maar Leemans is wel bezorgd om het beeld dat jongeren hebben van de bonden: ‘Er waren die dag 80.000 mensen in Brussel, die niet accepteerden dat zij de gevolgen zouden dragen van een zeer onevenwichtig regeerprogramma. Als jonge mensen zich daar niet meer mee kunnen identificeren, moeten we dringend werken aan de herkenbaarheid van ons verhaal. Als een individu zich door een collectieve actie gekrenkt voelt in zijn individuele recht, bijvoorbeeld op openbaar vervoer, krijg je een problematisch spanningsveld met het collectief, de samen-leving, de samen-werking. Mensen denken te snel dat ze het wel zonder die collectieve dimensie kunnen stellen en zelf hun boontjes zullen doppen. Dan kom je sneller dan je denkt in een race to the bottom terecht.’

Deze kritiek zit ook Jan Vercamst hoog: ‘Wie zijn ongenoegen over de acties formuleert, reageert vaak als consument, die inderdaad hinder ondervindt. Dat begrijp ik, maar bekijk het ook eens als werknemer. De acties gaan ook over het behoud van uw verworvenheden. Als je geen kans hebt gekregen om deel te nemen aan het reguliere overleg, wat moet je dan doen? Afwachten en toekijken? Als we alles blauwblauw laten, zijn zij ook wel de peer, hé!’

Ook bij het ACLVB is er nochtans bezorgdheid om de beeldvorming. ‘De afstand tussen vakbonden en jongeren is misschien te groot geworden,’ zegt Vercamst. ‘Ze zien beelden opdoemen van vuurtjes bij de fabriekspoort en plastieken jasjes. Terwijl wij zoveel méér doen! Al trachten we dat door permanente vorming en communicatie te verhelpen. Ach, we hebben de mond vol over onze ‘sociale’ media, maar dat leidt duidelijk niet tot een echt gemeenschapsgevoel, met de rechten en plichten die daarbij horen.’

‘Voor een groot deel van de publieke opinie gaat de staking van overmorgen meer over het eigenbelang van bepaalde groepen, dan over het algemeen belang’ - Steven Samyn, De Morgen (20/12/11)

Vercamst: ‘Hoe zou je zelf zijn, als individu? Daarnaast komen we ook op voor het belang van sociale cohesie. We dreigen in een klimaat te komen waarbij iedereen van elkaar vindt dat ze te snel stoppen met werken, met een te hoog pensioen. De historische wildgroei aan statuten zet de cohesie tussen werknemers op losse schroeven. Kijk naar de manier waarop ‘privé’ en ‘ambtenarij’ elkaars loon en voordelen bespieden, de heisa over het statuut van militairen, NMBS-personeel of beroepsjournalisten. De eerste bekommernis zou moeten zijn: een wettelijk basispensioen dat iedereen na zijn loopbaan weghoudt uit de armoede.’

Verwijten van corporatisme veegt De Leeuw alvast van tafel: ‘Mensen organiseren zich nu eenmaal per beroepsgroep. Dat werknemers uit verschillende sectoren voor hun eigen belangen opkomen, is een eerbare zaak, zolang er sprake is van een breder perspectief en solidariteit. Ik betreur vooral dat de focus kwam te liggen op de discussie tussen voor- en tegenstanders van de staking. De echte inzet van de actie, namelijk wie er moest opdraaien voor de 11 miljard bezuinigingen, verdween naar de achtergrond.’

Leemans: ‘Ach, het is bon ton om de bonden conservativisme te verwijten, alsof wij niet open staan voor verandering. Maar die ‘verandering’ blijkt te slaan op het afbouwen van sociale verworvenheden. Die afbraak wordt voorgesteld als noodzakelijk, om later weer verder te kunnen springen en de concurrentiekracht te verbeteren. Ik vrees dat slechts een kleine elite daarvan de vruchten plukt. Een vakbond is bij dergelijke processen steeds een tegenmacht, die moet bijsturen.’

‘De inkt is nog niet droog, maar dat vormt blijkbaar geen bezwaar om reeds preventief op straat te komen. Ja, een aantal hervormingen zullen pijn doen, maar ze zijn nodig en onvermijdelijk’ - Frederik Anseel, Jobat (3/12/11)

De vakbondsleiders zeggen niet blind te zijn voor de budgettaire realiteit. De besparingen zullen zich laten voelen. Een discours van there is no alternative laten ze zich echter niet aanpraten.

‘Het budgettaire tekort moet onder de 3 procent liggen, en dan zijn hervormingen evident’, klinkt het bij Marc Leemans. ‘Maar je moet dat wel doen via maatregelen waar een draagvlak voor bestaat. Dat is er nu duidelijk niet. Doen alsof besparen enkel kan door de sociale bescherming af te bouwen, is geen correcte voorstelling van zaken. Iedereen moet een proportioneel correcte bijdrage leveren.’

Rudy De Leeuw gelooft dat er wel degelijk alternatieven zijn. ‘Het ABVV heeft al zeven keer gevraagd om een taks te heffen op financiële transacties, wat Merkozy (de Frans-Duitse tandem Merkel en Sarkozy, red.) al vaak heeft beloofd. We zijn al jaren vragende partij voor een strengere aanpak van de fiscale fraude en speculatie, kortom: dat de prijs van de crisis betaald wordt door degenen die haar veroorzaakt hebben. Telkens krijgen we te horen dat dat niet kan. In Spanje en Italië gaat men de fraude momenteel te lijf, wat de staatsfinanciën geen windeieren legt. In België kan dat blijkbaar niet.’

Jan Vercamst deelt die visie: ‘De vergrijzing, de financiële crisis en de economische recessie zijn allemaal erg concrete problemen, met een grote kostprijs. Maar meer dan de helft van dat kostenplaatje komt terecht bij sociaal verzekerden en loontrekkenden. Over een vermogensbelasting of een hervorming van de notionele intrestaftrek hoor je niemand meer.’

‘Vakbonden hielden pen regeerakkoord mee vast’ - Voorpagina De Standaard (30/12/11)

Vlak voor het jaareinde berichtten De Standaard en Le Soir dat de socialistische partijen het sociaal-economische akkoord uitvoerig zouden hebben afgetoetst met de bonden en ziekenfondsen. Bij de drie bevraagden overheerst echter het gevoel dat ze gepasseerd zijn bij de totstandkoming van de sociaal-economische hervormingen.

‘Contacten tussen de bonden en de partijen komen wel voor, maar sociaal overleg is nog iets heel anders’, beklemtoont Leemans. ‘Sommige media stellen het voor alsof de socialistische bonden mee hadden geschreven aan bepaalde paragrafen. Als dat waar zou zijn, is het resultaat toch wel erg pover.’

‘De historische band tussen de politieke en de syndicale linkerzijde is een feit’, zegt Rudy De Leeuw. ‘Van de socialistische vertegenwoordigers verwacht je dan ook dat ze de eisen van de bonden in het parlement en het beleid ter harte nemen. Maar wat nu voorligt, kan niet het resultaat zijn van volwaardig overleg.’

De bonden willen deze week alvast opnieuw rond de tafel zitten met de bevoegde ministers. In alle discretie. En met de stakingsaanzegging tot 30 januari als stok achter de deur. Marc Leemans: ‘Een volwaardig sociaal overleg moet nu alle kansen krijgen. Als dat niet lukt, is de staking ons laatste redmiddel. Maar je moet er bedachtzaam mee omspringen. De beste staking, is er één die je door overleg kunt vermijden.’

(ml) – Illustratie : (jvc)