‘Bedrijfsleiders zijn ook maar mensen’

“Een bedrijf wil winst maken, en daarmee gedaan, zo dacht ik vroeger. Maar natuurlijk is het ook meer dan dat” (Adriaan Van Aken)

Stijn Devillé en Adriaan van Aken zijn de algemene en artistieke leiders van het muziektheatergezelschap Braakland/ZheBilding (BZB) dat dit najaar de Vlaamse Cultuurprijs voor de Podiumkunsten won. Omdat ook backstage medewerkers moeten gemotiveerd worden, het rekruteren van acteurs net zo goed een zoektocht naar talent is en een voorstelling niet bestaat zonder deadlines, vonden ze daar voldoende inspiratie in om het bedrijfsleven te verblijden met hun creatieve ideeën rond hr.

Is het nodig om de werelden van theater en bedrijf dichter bij elkaar te brengen?

Devillé: De kunsten hebben een relatief kwalijke naam binnen de bedrijfswereld. Men vindt die kunstenaars maar een zootje ongeregeld. ‘Subsidieslurpers’, zo worden ze in Nederland genoemd. Als je een kunstenaar op televisie ziet, dan heet hij hoogstwaarschijnlijk Jan De Corte en vertelt hij dat hij nooit repeteert en altijd op café zit. Dat is jammer genoeg het beeld dat een doorsnee mens van de kunsten heeft, maar dat beeld strookt uiteraard niet met de realiteit. Wij zijn net zo goed hardwerkende mensen die van de overheid quota opgelegd krijgen en normen en deadlines moeten halen. Een productieproces van een voorstelling zit vol met deadlines. De verkoop van de productie, het schrijven van de tekst, het halen van de premièredatum ...

Van Aken: Wij moeten in zekere zin ook winst maken.

Werken theatermakers niet eerder voor het plezier dan voor het geld?

Devillé: Het is te gemakkelijk om te zeggen dat mensen die in het theater werken gewoon heel graag in het theater willen werken. Ook zij moeten gemotiveerd worden. Een tournee van veertig voorstellingen combineren met een gezinsleven is niet vanzelfsprekend. Andere mensen dromen ervan om advocaat of dokter te worden, maar dat wil niet zeggen dat zij iedere dag vanzelf even gemotiveerd zijn om ervoor te gaan. Bovendien denk ik dat er ook theatergezelschappen zijn waar mensen helemaal niet graag gaan werken (lacht.)

Wat weten jullie eigenlijk over personeelsmanagement?

Van Aken: De eerste workshop was een stap in het onbekende. Als artiest heb ik altijd veel wantrouwen gevoeld ten opzichte van de bedrijfswereld, en misschien ook wel terecht. Een bedrijf wil winst maken, en daarmee gedaan, zo dacht ik vroeger. Maar natuurlijk is het ook meer dan dat. Dat blijkt ook uit de gesprekken die we voeren tijdens zo’n workshop. Dan zie je dat bedrijfsleiders ook maar gewoon mensen zijn die het beste willen voor zichzelf, hun omgeving, hun bedrijf en hun gezin. Ook zij proberen hun motivatie uit veel verschillende dingen te halen. Als puntje bij paaltje komt, verschilt dat niet zo gek veel.

Devillé: Ik heb me die eerste keer ook afgevraagd wat wij in godsnaam aan twintig hr-managers moesten vertellen over personeelsbeleid. Maar dat is heel positief uitgedraaid. We hebben uitgelegd hoe we als gezelschap tot een voorstelling komen, vanaf het ontstaan van een idee tot het rekruteren van medewerkers. We vertelden welke financiële en omkaderende problemen in de loop van zo’n proces de kop opsteken en hoe we daarmee omgaan. In veel gevallen bleek dat wel degelijk een eye-opener voor de deelnemers.

Sommige hr-managers willen van ons weten hoe we acteurs als Warre Borgmans of Chris Lomme kunnen ‘strikken’ voor een project, alsof wij stropers zijn met een list en een zak geld. Natuurlijk heeft het niets met ‘strikken’ te maken. Als wij een sterk project kunnen voorleggen, dan moeten we de ander ervan kunnen overtuigen dat het met hem of haar erbij nog veel sterker wordt.

Laatst kregen we een vraag van een biomedisch bedrijf - een hightech spin-off van de K.U.Leuven - dat graag topwetenschappers wilde aantrekken. ‘We mogen de dikste BMW aanbieden die er bestaat, en dan nog willen ze het contract niet tekenen’, zei die man tegen ons. Tja, eigenlijk gaf hij zelf het antwoord op zijn vraag. Het is die wetenschappers duidelijk niet om het geld te doen.

Van Aken: Aan de voorstelling Dwaallicht werkte een muzikant mee die de reputatie had om nogal vaak te laat te komen of niet op te dagen. Het hielp niet om je op te winden, maar een simpele sms met de boodschap dat we over een halfuur zouden beginnen met repeteren, bleek goed te werken. Als je iemand er écht bij wil, dan hoeft het niet zoveel moeite te kosten om op de juiste manier met die persoon om te gaan. Ik herinner mij een discussie tussen twee collega’s, waarbij de ene moest kiezen tussen een geniale acteur die de helft van de tijd niet komt opdagen en een degelijke acteur die elke dag op tijd komt. Eigenlijk zou je altijd voor de geniale acteur moeten kiezen.

Hoe zijn de reacties van de deelnemers uit het bedrijfsleven op jullie workshop?

Devillé: Verrassend goed. Er ging blijkbaar een wereld voor hen open (lacht). Dat is misschien veel gezegd, maar de meeste deelnemers waren toch heel opgetogen. Je hoeft niet meteen het ergste te vrezen wanneer er iets afwijkt van het uitgestippelde pad. Onvoorziene omstandigheden moet je beschouwen als een kans. Dat lijkt vanzelfsprekender in een creatieve omgeving als de onze.

De laatste keer waren er twee personeelsdirecteurs van steden aanwezig. Volgens de ene personeelsdirecteur was het heel interessant wat wij vertelden, al zag hij niet meteen hoe hij dat in de praktijk kon toepassen in een strak gemeentebestuur. De andere personeelsdirecteur vond onze tips juist heel bruikbaar.

Leren jullie ook iets van het bedrijfsleven?

Devillé: Uiteraard. De workshop dwingt ons ook om na te denken over onze eigen werking. We hebben het niet alleen over onze succesverhalen, maar ook over zaken waar we zelf op gebotst zijn. Als je alles niet voortdurend goed in het oog houdt, dan ga je zondigen tegen je eigen principes en loopt het ook effectief fout.

Van Aken: We vragen aan de deelnemers in onze workshop welke innovatieve methodes zij gebruiken in hun personeelsbeleid. Het is best boeiend om die muur tussen de culturele wereld en de bedrijfswereld open te breken. Er sneuvelen veel vooroordelen.

Jullie zijn artistiek en algemeen leiders van BZB. Voelen jullie jezelf leidinggevende of kunstenaar?

Devillé: Goede vraag (denkt lang na).

Van Aken: Stijn staat in voor de algemene leiding. Dat is zo gegroeid, ook omdat hij de oprichter is van ons gezelschap. De artistieke leiding zit bij drie mensen. Op dat vlak wil ik zeker mijn zeg hebben, maar ik ben wel blij dat we toch een soort van algemeen leider hebben.

Devillé: Het uitgangspunt is dat iedereen binnen het gezelschap op zijn verantwoordelijkheid wordt aangesproken. Niemand kan het zich permitteren om zich te verstoppen achter een leidinggevende. Anderzijds zijn wij natuurlijk wel een bedrijf. Op jaarbasis werken hier 45 mensen - sommigen een paar dagen, anderen permanent. We zijn dus een kmo. Het is mijn taak om die kmo te leiden en knopen door te hakken wanneer dat nodig is, maar ik wil niet dat dat in de weg komt te staan van mijn werk als schrijver, regisseur of theatermaker. Dat is een moeilijke evenwichtsoefening. Ons gezelschap is de afgelopen twee jaar enorm gegroeid. Onze producties zijn groter, onze tournees zijn uitgebreider, we zitten in een nieuw gebouw met een theaterzaal voor 200 mensen die verplicht gebruikt moet worden. Tot nu toe is het ons gelukt om die zaal voortdurend vol te krijgen, maar daar steek je wel veel tijd in. We moeten ervoor zorgen dat de trein op het spoor blijft en dat hij blijft bollen, terwijl we ondertussen ons artistiek werk moeten blijven doen. De afgelopen maanden zijn bijzonder zwaar geweest. Het gebouw is geopend, we hebben twee premières gehad vlak na elkaar, en tussendoor hebben we nog wat prijzen gewonnen.

Daar zijn jullie toch blij mee?

Devillé: Natuurlijk is het super dat we die prijzen hebben gewonnen, maar we hebben nog niet echt de tijd gehad om ervan te genieten. We hebben zelfs nog geen feestje gedaan. Door die erkenning moet je plots ook opdagen op allerlei evenementen en interviews. (lacht) Het gezelschap was de voorbije weken echt een beetje de kluts kwijt. We hebben mooie dingen gedaan - onder andere twee voorstellingen gemaakt die alom gelauwerd worden - maar het was wel een heel heftige periode. Gelukkig hebben we volgende week een moment ingepland om met heel het gezelschap eens rustig terug te blikken en de zaken te evalueren. De interne communicatie moet vlot blijft verlopen. Zeker wanneer je zo snel groeit, moet je opletten dat iedereen nog mee is. Op dat vlak kunnen we van de bedrijfswereld nog wel iets leren.

(mo) - De workshop ‘Omdat ge ervoor betaald wordt!’ vindt plaats op vrijdag 20 januari van 9u30 tot 14u in Leuven. Info en inschrijvingen bij Christel Dusoleil op christel@braakland.be.