Wat mag je als staker (niet) doen?

'Mensen hebben het recht om te staken, of anders gezegd, om niet te werken', zegt Kris De Schutter van advocatenkantoor Loyens & Loeff, die gespecialiseerd is in arbeidsrecht. 'Dat is een grondrecht dat door Europese regelgeving en Europese rechtspraak bekrachtigd werd en dat je dus niet in twijfel kunt trekken. Staken mag zelfs leiden tot een zekere last voor de werkgever, omdat het een drukkingsmiddel is en het dus voor de hand ligt dat de staking de werkgever (economisch) zal treffen. Maar de overlast door staking moet wel binnen redelijke grenzen blijven. Een recht mag men immers niet misbruiken.'

Belangrijk is dat de rechten van andere werknemers niet worden beknot. Zij hebben evengoed het recht om te werken, en dat mag niet worden ingeperkt. 'Soms worden bedrijfsterreinen geblokkeerd zodat mensen niet aan de slag kunnen, en dat is meer dan een brug te ver', legt Kris De Schutter uit. 'Werknemers moeten binnen kunnen, maar ook terug naar buiten mogen. Bezettingen waarbij het management of shiftwerkers na hun ploegdienst niet meer mogen vertrekken, gaan de grenzen van het stakingsrecht ver te buiten. Je zou hieruit kunnen besluiten dat elke hinder voor andere werknemers niet toegelaten is, maar dat is niet zo. Anders zou de NMBS bijvoorbeeld nooit kunnen staken.'

Spontane/wilde stakingen

In principe worden stakingen vooraf aangekondigd, al komen ook spontane of wilde stakingen voor. Het effect voor de werkgever is grotendeels hetzelfde. Ook wat de terugbetaling van de stakende werknemers uit de stakingskas van de vakbond betreft, is er weinig verschil, op voorwaarde dat de staking erkend wordt door de vakbond.

'Bij een sociaal conflict moet men wel zo lang mogelijk teruggrijpen naar overleg', vult Kris De Schutter aan. 'Staking is een laatste redmiddel als alle andere wegen zijn uitgeput. Tenzij er een plotse, mogelijk emotionele, aanleiding is, zoals de aankondiging van een collectief ontslag. Vakbonden maken deel uit van het sociaal overleg en wilde stakingen maken verdere onderhandelingen enkel moeilijker.'’

Loon

Wanneer iemand staakt, gelden er bijzondere regels voor het recht op loon. Wie staakt, wordt niet betaald. Vakbondsleden kunnen een beroep doen op de stakingskas, op voorwaarde dat de vakbond de staking erkent. Niet-leden krijgen geen vergoeding. Voor werkwillige werknemers geldt een ander verhaal. Wie wil werken in een onderneming waar heel zwaar gestaakt wordt, heeft in principe geen recht op loon, maar kan onder bepaalde voorwaarden wel een vergoeding krijgen van de RVA.

Bij stakingen buiten de onderneming ligt dat anders. Wie wil werken, maar niet op het werk geraakt als gevolg van een staking van het openbaar vervoer, heeft recht op gewaarborgd loon, op voorwaarde dat de staking niet werd aangekondigd. Wie vooraf weet dat er gestaakt wordt, wordt verondersteld maatregelen te nemen om op het werk te geraken.

Blokkade

En wat als de vakbonden de autostrades naar Brussel blokkeren, of bedrijventerreinen? Kris De Schutter: 'Dan kan een rechtbank maatregelen nemen op zeer korte termijn en op eenzijdig verzoekschrift, waarna een gerechtsdeurwaarder binnen één of twee uur ter plaatse kan zijn om de blokkade op te heffen. Wie dan niet vertrekt, riskeert een dwangsom. Het gaat hierbij om individuele stakers. Vakbonden zelf zullen niet worden aangesproken; ze hebben - om historische redenen - slechts een beperkte rechtspersoonlijkheid.'

(bvdb)