En de baas, hij pestte voort

Bucky Laplasse uit de bekende televisieserie ‘Het Eiland’ is een voorbeeld van een chef met psychopathische trekjes en pestgedrag. In realiteit weten chefs vaak niet hoe ze met pestgedrag op hun afdeling om moeten gaan.

De cijfers werden onlangs gepresenteerd door HR-dienstverlener Securex, dat om de twee jaar onderzoek doet naar pesterijen op de werkvloer. Bij hun onderzoek werden 1.754 werknemers betrokken.

Pestgedrag is maar één van de vormen van grensoverschrijdend gedrag, want er zijn ook andere categorieën als discriminatie, ongewenst seksueel gedrag of agressie op de werkvloer. Deze laatste vorm komt overigens het vaakst voor: 19 procent stelt ermee te maken te krijgen, terwijl 14 procent aangeeft om zich gepest of gediscrimineerd te voelen. 2 procent voelt zich slachtoffer van ongewenst seksueel gedrag.

1. Werkdruk als oorzaak

Het zijn vooral de pesterijen op kantoor die fors toenemen. Het aantal werknemers dat ermee te maken heeft, ligt in vergelijking met twee jaar geleden 35 procent hoger. De verklaring ligt deels bij de toenemende werkdruk en stress. “Daarbij mag de impact van recente tendensen zoals thuiswerk en het steeds intensiever gebruik van smartphones en sociale media ook niet worden onderschat”, benadrukt Heidi Verlinden, HR-researchexpert bij Securex. “Werknemers spreken minder met elkaar, lossen hun conflicten moeilijker op en zitten vaak gewoon te weinig samen.”

Toch speelt bij grensoverschrijdend gedrag vooral de perceptie: het aanvoelen door de betreffende werknemer. “Het gaat hier om pesterijen zoals de werknemer ze zelf definieert en ervaart. Dat is dus niet noodzakelijk pestgedrag volgens de wettelijke definitie”, nuanceert Heidi Verlinden van Securex.

2. Baas kijkt andere kant uit

Duidelijk is alvast bij wie slachtoffers de oorzaak leggen. In 64 procent van de gevallen wordt de leidinggevende als pester aangeduid, in 30 procent is dat een collega en in 36 procent een externe persoon.

Reeds jaren worden leidinggevenden bij dergelijk onderzoek met de vinger gewezen. Toch zijn bazen niet zozeer pestkoppen. Het is vooral de gezagsrelatie die speelt. Dat werknemers vooral hun leidinggevende als dader aanduiden, gebeurt in veel gevallen uit onmacht. “Ze willen bewijzen dat de werkgever al lange tijd weet heeft van de situatie, maar er niets aan doet”, stelt Eva Praet, senior consultant Health & Safety bij Securex. “Het feit dat er niets gebeurt, is vaak geen gevolg van onwil of kwaad opzet, maar eerder van een gebrek aan vaardigheden, mogelijkheden en inzicht om het conflict op te lossen."

3. Weinig formele klachten

Pesterijen ervaren is één zaak, ertegen optreden een andere. “Minder dan 1 op de 100 werknemers die zich slachtoffer voelen, dient een verzoek in bij zijn externe dienst”, weet Heidi Verlinden. “Het aantal werknemers dat zegt grensoverschrijdend gedrag te ervaren, stijgt dubbel zo snel als het aantal werknemers dat hiervoor daadwerkelijk zo’n verzoek indient. Er is dus een stijgende onvrede over relaties op het werk, al vertaalt die zich niet volledig in een stijgend aantal klachten over pesterijen”, stelt ze vast.

Dat werknemers pestgedrag niet echt rapporteren, kan overigens diverse redenen hebben. “Het kan zijn dat de interne vertrouwenspersoon met succes en informeel het verzoek van het slachtoffer heeft behandeld. Maar het kan ook dat de specifieke situatie niet voldoet aan de definitie van pesterijen volgens de wetgever”, stelt de HR-researchexpert. “Voorts kan het ook dat de werknemer geen verzoek bij zijn interne vertrouwenspersoon heeft ingediend. Dit simpelweg omdat hij dit niet wil, niet durft, of die mogelijkheid niet kent.”

4. Meer gepest, meer afwezig

Onaangepast gedrag op de werkvloer blijft niet zonder gevolgen. Werknemers die zich gepest, gediscrimineerd of slachtoffer voelen van agressie, lopen twee tot bijna drie keer meer risico om langer dan een maand afwezig te zijn van het werk dan werknemers die zich geen slachtoffer voelen. Bovendien voelen werknemers die geconfronteerd worden met grensoverschrijdend gedrag zich minder in staat om lang te werken dan hun collega’s.

Actie lijkt dus aangewezen voor werkgevers. “Maak leidinggevenden en medewerkers competenter in het omgaan met conflicten en grensoverschrijdend gedrag. Het is belangrijk om zo vroeg mogelijk frustraties en conflicten aan te pakken, voor ze escaleren”, oppert Verlinden. “Stimuleer je werknemers om een beroep te doen op de vertrouwenspersoon. Of zoek zelf ondersteuning bij je preventieadviseur, intern of extern.”

5. Bedrijfscultuur is cruciaal

Bovenal is iets als pestgedrag ook gelinkt aan een bedrijfscultuur, met elementen als rechtvaardigheid, autonomie en vertrouwen. “Geef alvast een duidelijk signaal dat je geen grensoverschrijdend gedrag tolereert”, suggereert Verlinden. ”En handel hiernaar, want niet ingrijpen staat gelijk aan tolereren.”

(wv) - Foto: VRT Phile Deprez