De Riziv-cijfers spreken voor zich: tussen juni 2011 en juni 2012 kregen welgeteld 95.704 mensen met een mentale aandoening een ‘invaliditeitsuitkering’, wat betekent dat ze meer dan een jaar ziek zijn. Dat zijn er 4.000 meer dan het jaar voordien en bijna 10.000 meer dan in juni 2010.

Voor de duidelijkheid: ook mentale aandoeningen zoals bipolaire stoornissen en schizofrenie zijn in deze cijfers opgenomen, maar de stijging is grotendeels te wijten aan het aantal depressies en dus aan de crisis. Daarbovenop betaalde het Riziv nog eens 3,3 miljoen ziektedagen voor mensen met een depressie of een burn-out die minder dan een jaar arbeidsongeschikt bleven.

Citroenloopbaan

Volgens professor Ans de Vos van de Antwerp Management School heeft dat veel te maken met de zogenaamde ‘citroenloopbaan'.

“Als we naar de EU kijken, dan beginnen mensen in België later te werken doordat ze langer studeren. En dat is ook goed", zegt De Vos. “Maar ze stoppen ook vroeger. Daardoor moeten ze heel wat verzetten in de gemiddeld 27 jaar dat ze actief zijn. Er wordt dan enorm veel van hen verwacht.”

Volgens de professor beseft de Belg zelf niet hoe hard hij eigenlijk werkt. Ze maakt de vergelijking met een kikker die in een pot met water wordt gezet, die langzaam aan de kook wordt gebracht. “Zo voelen we niet dat het heter wordt, en plots koken we zonder het zelf te beseffen.”

Harder werken is geen optie

“Bezuinigingen, met minder mensen meer werk verzetten in dezelfde tijd, reorganisaties, meer bureaucratie. Ik hoor niet anders van deelnemers aan mijn trainingen en workshops”, vertelt trainer Heidi Does. “En dat gaat managers en medewerkers niet in de koude kleren zitten. Het lijkt alsof een hoge werkdruk inmiddels een ‘fact of life’ is. Deal with it or die. Dus is het schouders eronder, doorgaan… en weer leeglopen. Met alle gevolgen vandien.”

Heidi Does haar motto is: ‘Minder stress, meer succes’. "Te hard werken gaat niet enkel over te veel uren draaien. Het gaat ook om mensen die langdurig en regelmatig het gevoel hebben dat ze onder druk staan. Dat kan zijn omdat ze veranderingen in de organisatie niet meer bij kunnen benen. Of omdat ze het overzicht kwijt zijn in hun werk, zich verliezen in ad hoc taken en brandjes blussen, of omdat ze – door het wegvallen van collega’s door ziekte of besparingen - taken moeten vervullen waarvoor ze de kennis of ervaring missen. Ze ervaren daardoor vaker een gevoel van tekortschieten.”

Korte herstel- en reflectiemomenten inlassen

“Onlangs vroeg een kritische ondernemer mij waarom ik zo de nadruk leg op niet harder, maar slimmer werken", zegt Heidi Does. "Er was toch niks mis met hard werken vond hij. ‘Ik heb plezier in mijn werk en hoe harder ik werk, hoe sneller ik mijn doelstellingen realiseer. Daar doe ik het voor', aldus de ondernemer."

“Zo’n vraag triggert me altijd weer, omdat het haaks staat op mijn eigen visie op werken: dat mag van mij zo makkelijk mogelijk gaan. Niet in de zin van ‘ik maak me er snel van af’, maar wel ‘hoe verspil ik de minste tijd, energie en aandacht om dat te bereiken wat ik wil bereiken’. Met andere woorden: 'hoe werk ik niet harder, maar slimmer?' Ik ben ervan overtuigd dat hard werken – indien je het doet om succesvol te zijn – je juist tegenhoudt in het realiseren van je doelen. Met al het rennen en stressen, verlies je maar al te snel zicht op wat er werkelijk toe doet: de behoeften en verlangens van de mensen met wie en voor wie je je inspant. Korte herstel-, reflectie- en evaluatiemomenten in je drukke dag inlassen, helpt je om op het goede spoor te blijven. Dat is de essentie van slimmer werken.”

Slow working is erkennen waar je geen controle over hebt

“Slow working past in de huidige tijdgeest van meer gevoel leggen in de zakelijkheid. Het is een belangrijke vaardigheid die je helpt de snelheid uit je dag te halen. Door regelmatig time-outs in je dag in te lassen, sta je meer stil bij wat je doet en bij wat er om je heen gebeurt. Je geeft doelbewust aandacht aan ervaringen die zich aandienen en je blijft even in dat moment hangen. Ook als dat soms moeilijk voor je is. Je leert erkennen waar je geen controle over hebt en laat je verzet daartegen varen. Dat verzet kan zich laten zien in alledaagse situaties zoals ergernis wanneer een cartridge leeg blijkt net als jouw printertaak aan de beurt is. Of in frustratie als iemand net twee tellen eerder ‘jouw’ parkeerplaats indraait. Maar het kan zich ook laten zien in somberheid bij financiële problemen of dreigend ontslag.”

Slow working bevordert je effectiviteit

“Slow working maakt je meer bewust van de emoties die een gebeurtenis of situatie bij je oproepen. En of ze aan je blijven ‘plakken’. De context waarin je werkt, verandert op zich niet. Je leert wel de dynamiek van prettige en onprettige gevoelens of gedachten bij jezelf herkennen. Daardoor reageer je minder vanuit impuls en maak je minder fouten. Je ervaart wel stress, maar je houdt overzicht en doet wat nodig is.”

“Al lijkt Slow working in eerste instantie misschien volkomen contraproductief, toch bevordert het je effectiviteit als vanzelf. Door regelmatig je tempo wat naar beneden te schroeven - of zelfs letterlijk stil te staan bij waar je mee bezig bent - verbetert je concentratieniveau en ontstaat er ruimte voor nieuwe ervaringen. En met nieuwe ervaringen komen nieuwe keuzes en meer heilzame, alternatieve oplossingen.”

Slow betekent niet traag, maar alert, zorgvuldig en aandachtig

“Dit alles bij elkaar maakt werken met aandacht – de basis van Slow working – zo aantrekkelijk. Niet alleen voor jezelf, maar ook voor je werkgever. Die heeft er immers alle belang bij dat je ook in stressvolle situaties optimaal presteert. Want: een hoge werkdruk valt niet altijd te voorkomen. Maar ieder van ons kan wel zijn eigen verantwoordelijkheid nemen om zo vitaal als mogelijk te blijven. Slow working kan een ingang daartoe zijn. Niet met slow in de betekenis van ‘langzaam’, maar als synoniem voor ‘alert’, ‘zorgvuldig’ en ‘aandachtig’.”

De 4 stappen van Slow working

Bij Slow working heb je een mentale ‘check-in’ nodig, en die bestaat uit 4 stappen:

1. Je doet een stap opzij en stopt waar je mee bezig bent. Als de situatie dat toelaat sta je letterlijk even stil.
2. Je brengt doelbewust je aandacht bij je lichaam en naar de adembeweging ter hoogte van je buik of borst. Je bent je bewust van in- en uitademen.
3. Je kijkt naar wat er speelt in je gedachten of in je lichaam. Je verkent welke gedachten, gevoelens en lichamelijke sensaties er aanwezig zijn. Zonder het anders te willen dan hoe het nu is.
4. Je gaat verder met je dagelijkse bezigheden, met net wat meer informatie dan je had voordat je je mentale ‘check-in’ deed.

Hoe kan je dat leren?

“De 4 stappen van Slow working zijn op zich simpel om te leren. Maar daarmee ben je er nog niet. Veel professionals merken dat allerlei verschillende taken en verplichtingen zo sterk aan ze trekken, dat ze het maar moeilijk vinden om deze simpele goede gewoontes in hun leven en werk te integreren. En dat is ook best lastig. Want simpel is nog altijd niet makkelijk. Het vergt consciëntieus trainen om de stappen in dagelijkse situaties te leren toepassen. Alle oefeningen die je krijgt aangereikt in een training zijn erop gericht je meer opmerkzaam te maken. Van je plezierige, maar ook onplezierige gedachten, gevoelens en lichamelijke sensaties. Dat kan behoorlijk spannend zijn. Confronterend ook. Het is daarom belangrijk een trainer te kiezen die je in jouw proces kan begeleiden en die samen met jou de praktische vertaalslag kan maken van oefenen in een trainingsetting naar toepassen in jouw hectiek van elke dag. Dan ga je daadwerkelijk pas de omslag maken van harder naar slimmer werken.”

(mr) - Wil je leren hoe je met minder stress succesvol kan zijn in je werk? Vraag het gratis e-book ‘Elke dag moeiteloos effectief in je werk’ aan, met 10 doe-het-zelfoefeningen op www.doesmindful.nl.