Kan je een sollicitant onbetaald laten proefdraaien?

Vlees in de kuip

De invoering van het eenheidsstatuut in 2014 veranderde heel wat voor werknemers. Eén van de wijzigingen was de afschaffing van de proefperiode waardoor werkgevers op een andere manier moesten uitzoeken of hun favoriete sollicitant écht wel geschikt was.

Het aanbieden van een eerste contract van bepaalde duur (3 maand) als voorloper op een vast contract van onbepaalde duur komt sindsdien vaak voor. Toch blijkt de invoering van een praktische proef of test het meest ingeburgerd te zijn. Op zich geen slechte zaak want zo weten zowel de werkgever als de werknemer welk vlees ze in de kuip hebben...

Spelregels

Hoewel de wetgever geen exacte definitie geeft van zo’n test of proef, voorziet de rechtspraak toch een aantal rechtsgeldige spelregels. Er zijn natuurlijk ook grenzen aan het proefdraaien.

1. Niet langer dan nodig

Een volledige werkdag gratis aan de lopende band staan om het “productieproces in z’n volle glorie te beleven” is geen definitie van een praktische proef. Een volledige werkdag (of langer) wordt als dusdanig als werkdag beschouwd, dus betaald. Zonder arbeidsovereenkomst wordt dit trouwens behandeld als zwartwerk. Een test of korte praktische proef wordt niet beschouwd als betaalde arbeid.

2. Wel productief, niet rendabel

Het is niet de bedoeling dat je als sollicitant geld opbrengt voor je potentiële nieuwe baas. Dat zou pas easy money zijn. De test mag dus niet rendabel zijn maar wel productief.

3. Geen loon

Je ontvangt voor je praktische proef geen loon, in het beste geval ontvang je een onkostenvergoeding voor de eventuele… onkosten die je gemaakt hebt om die proef uit te voeren.

4. Document

Zorg voor een geschreven document waarin beschreven wordt wat er precies getest wordt en hoe lang die test zal duren. Laat ook duidelijk vermelden of dit effectief een test is of het begin van een arbeidsovereenkomst, dit vermijdt vervelende misverstanden achteraf.

Goed om weten: als sollicitant word je tijdens de test niet gedekt door de arbeidsongevallenverzekering, simpelweg omdat er nog geen arbeidsovereenkomst is afgesloten.

Iris Tolpe, partner bij Securex Consult, geeft ons volgende goede raad: “Bezin eer je begint. Een test laten doorgaan zonder een document op te stellen, houdt risico’s in voor de werkgever. In geval van controle bestaat de kans dat hem zwartwerk wordt verweten. De toekomstige sollicitant zou bovendien kunnen menen dat er een mondelinge arbeidsovereenkomst tot stand is gekomen en indien de werkgever de samenwerking met de ‘geteste’ sollicitant niet wil voortzetten, zou hij ertoe veroordeeld kunnen worden om een compenserende opzegvergoeding te betalen.”

Voor niks gaat de zon op

Er zijn door de jaren heen wel wat voorbeelden van grenzeloos proefdraaien en gratis werken.

Zo was er in 2015 een misverstand waarbij de Action in Hasselt geïnteresseerde sollicitanten 2 weken gratis lieten werken in een ander filiaal. Pas op de laatste “werkdag” kregen ze te horen dat er maar een beperkt aantal sollicitanten daadwerkelijk een contract ging krijgen. De discountwinkelketen zag al gauw de fout in en uiteindelijk kreeg elke sollicitant een contract.

Telefonische sollicitatiegesprekken zorgen ook vaak voor inspirerende brainstormsessies. Hierbij wordt bv. gevraagd aan een sollicitant die solliciteert voor een marketingfunctie om 5 originele manieren te bedenken om klanten te benaderen (“diegene met het beste voorstel mag op gesprek komen”). Gratis inspiratie en “creatief denkwerk”...

Freelancers krijgen vaak de vraag om een gratis inwerkperiode bij de klant in te plannen. De free van freelancer betekent natuurlijk niet dat hij of zij uit sympathie gratis werkt.

Natte droom versus realiteit

Een gratis werkkracht mag dan voor menig werkgever een natte droom zijn, de realiteit bewijst het tegendeel. Een test mag niet gebruikt worden als gratis arbeid en het is in geen geval een arbeidsovereenkomst.

Conclusie: zet alles duidelijk op papier en doe je best op de test. Yes you can!

• Lees ook onze e-gids: De arbeidsovereenkomst: hier moet je op letten voor je je handtekening zet (pdf)

(mr)