Het ABVV: verklaarbaar irrationeel

"De psychologische impact van 1.000 euro te verliezen is veel groter dan die van 1.000 euro te winnen" (Frederik Anseel, professor organisatiepsychologie Universiteit Gent en hoofd onderzoeksgroep VIGOR)

Het IPA vormde een eerste aanzet tot het wegwerken van de historisch onrechtvaardige verschillen tussen arbeiders- en bediendestatuten. Deze eenmaking overschaduwde de andere discussies binnen het IPA. Wie het probleem rationeel analyseert, beseft algauw dat men bij het vormen van een eenheidsstatuut ergens tussen beide statuten moet uitkomen, met wat winst voor de arbeiders en wat verlies voor de bedienden. Doch niet het ABVV. De verbetering voor arbeiders moet sneller verlopen zonder dat de bedienden moeten inleveren, klinkt het.

Een moeilijk te verdedigen standpunt, denk je dan, opnieuw zeer rationeel. En net daar wringt het schoentje. We gaan ervan uit dat mensen rationeel voor -en nadelen afwegen bij economisch belangrijke beslissingen. Maar dat klopt niet. Psycholoog Daniel Kahneman ontdekte dat mensen vaak irrationele economische keuzes maken en won daar in 2002 de Nobelprijs Economie mee (een psycholoog, ha!). Twee van zijn bevindingen kunnen de houding van de vakbonden verklaren.

Dure wijn

Eén. Mensen evalueren niet de objectieve uitkomst van een beslissing (de voordelen afgewogen tegenover de nadelen), maar ze evalueren de verandering: ‘Welke voordelen kan ik verliezen, die ik nu wel heb?’ Kahneman illustreert dit met het voorbeeld van de eigenaar van een exclusieve fles wijn die weigert de fles te verkopen voor 200 euro, maar als de fles breekt, niet bereid is om 100 euro te betalen om dezelfde wijn opnieuw te kopen.

Mensen kennen een hogere waarde toe aan zaken die ze al hebben dan aan zaken die ze (nog) niet hebben.

Twee. Verliezen weegt altijd veel zwaarder door dan winnen. Als u op de beurs 1.000 euro verliest, is de impact psychologisch veel groter dan als u exact hetzelfde bedrag wint. Daarom proberen mensen verlies zoveel mogelijk te beperken. Onderzoek suggereert dat een verlies ongeveer tweemaal zoveel kracht heeft als winst. Dit verklaart waarom het afstaan van verworven rechten zo zwaar doorweegt voor een vakbond. Wil men tot een aanvaardbaar akkoord komen, voorspel ik als psycholoog dat de voordelen dubbel zo groot moeten zijn, en dit om het verlies te compenseren.

Indien u zich dus op 4 maart gepijnigd afvraagt waarom u gegijzeld wordt door een grootschalige vakbondsactie, kent u nu het antwoord: ‘Omdat mensen nu eenmaal niet op een rationele manier beslissingen nemen’. Toon echter wat begrip: in uw eigen leven doet u exact dezelfde.

(fa)