Vluchtelingen aan het werk stellen: wat is mogelijk?

Onder de mensen die hun land moesten ontvluchten, zitten uiteraard heel wat technisch en/of hoogopgeleiden. Mensen die willen werken en zo snel mogelijk hun toekomst weer vorm willen geven. Velen kunnen een meerwaarde betekenen voor onze arbeidsmarkt en de economie. Werkgevers beginnen dat ook in te zien. Maar is het zo gemakkelijk en zelfs toegelaten om hen in dienst te nemen?

Werkgevers die langs de taalbarrières en de culturele verschillen kunnen en durven kijken, worden vaak geconfronteerd met andere (on)praktische zaken. Zo zijn er enkele juridische maatregelen waar rekening mee moet gehouden worden.

Aan welke voorwaarden moet een buitenlandse werknemer voldoen?

Buitenlandse werknemers die in België willen werken, moeten een arbeidskaart hebben.

Er zijn verschillende soorten arbeidskaarten die kunnen worden verstrekt, naargelang de geldigheidsduur en de doelgroep waar de potentiële werknemer toe behoort, wordt er gekeken of je binnen de A-, B-, of C-categorie valt.

In het geval van ‘vluchtelingen’ wordt er gekeken of de persoon reeds erkend werd als vluchteling of de asielprocedure nog niet volledig doorlopen heeft (dan valt hij of zij nog onder de categorie “kandidaat-vluchteling” of “asielzoeker”). Erkende vluchtelingen vallen onder een vrijstelling, de kandidaat-vluchtelingen moeten daarentegen een arbeidskaart C aanvragen om hier te mogen werken.

Erkende vluchtelingen zijn trouwens niet de enige buitenlandse werknemers die een vrijstelling van een arbeidskaart kunnen krijgen. Er bestaan meerdere uitzonderingen. De meest voorkomende vrijstelling is die voor burgers van de landen van de Europese Unie. Zij genieten uiteraard van het vrij verkeer van personen en kunnen hier werken zonder arbeidskaart.

Arbeidskaart C

De arbeidskaart C is geldig voor elk beroep bij eender welke werkgever en is 1 jaar geldig. Voldoet de werknemer nog steeds aan de voorwaarden na dat jaar, dan kan de arbeidskaart hernieuwd worden.

Toch is het niet zo evident om aan deze kaart te raken. Er gaat namelijk een relatief lange wachttijd aan vooraf. Een vluchteling die nog geen beslissing heeft ontvangen van het Commissariaat-generaal voor de vluchtelingen en staatlozen (CGSV) over zijn of haar asielaanvraag, moet 6 maanden wachten vooraleer de arbeidskaart C kan aangevraagd worden. Een termijn die minister van Werk Kris Peeters – in samenspraak met verschillende vakbonden en werkgeversorganisaties – weliswaar probeert te verlagen naar 4 maanden. Het is enkel nog aan de Regering om het voorstel van Kris Peeters goed te keuren. De verlaging van de wachttijd is een stap in de goede richting om zoveel mogelijk mensen de kans te bieden om aan het werk te gaan, terwijl ze wachten op de erkenning van hun statuut.

Na de verplichte wachtperiode kan de kandidaat-vluchteling een arbeidskaart C aanvragen bij de Dienst Arbeidsmigratie in de provincie van zijn verblijfplaats:

• Directie Werkgelegenheidsbeleid en Meerwaardeneconomie in Brussel Hoofdstedelijk Gewest
• Dienst Economische migratie in Vlaanderen
• Département de l’emploi et de la formation professionnelle in Wallonië
• Ministerium der Deutschsprachigen Gemeinschaft, Abteilung Ausbildung, Beschäftigung und Europäische Programme in de Duitstalige gemeenschap

Waar moet een werkgever rekening mee houden?

Alvorens een werkgever een vluchteling aanneemt, moet hij dus eerst weten onder welk statuut hij of zij valt: erkend vluchteling, kandidaat-vluchteling of asielzoeker.

Zoals eerder werd vermeld, hoeft een erkend vluchteling geen arbeidskaart aan te vragen. Handig, want een werkgever kan hem of haar ineens in dienst nemen. Tenminste als de persoon in kwestie over een geldig verblijfsdocument beschikt (de elektronische vreemdelingenkaart B). Een kandidaat-vluchteling moet de werkgever eerst een arbeidskaart C kunnen voorleggen én in het bezit zijn van een geldig verblijfsdocument (het attest van immatriculatie).

Het is belangrijk dat de werkgever een kopie heeft van deze verblijfsdocumenten, zolang de werknemer in dienst is. Zonder geldige verblijfsvergunning mag een (kandidaat-)vluchteling namelijk niet in België verblijven én er dus ook niet werken. De sociale inspectiediensten kunnen deze documenten opvragen en de werkgever moet deze dan kunnen voorleggen.

Heeft het CGSV een positieve beslissing genomen en het statuut van erkende vluchteling toegekend, dan vervalt de verplichting om een arbeidskaart C te hebben. Als het CGSV een negatieve beslissing neemt en de asielaanvraag afkeurt, dan voldoet de buitenlandse werknemer niet meer aan de voorwaarden om hier te mogen werken én verblijven.

Een werkgever kan op voorhand een ontbindende voorwaarde opnemen in de arbeidsovereenkomst. Zo is de werkgever niet verplicht om de normale ontslagregels te volgen indien de vluchteling hier plots niet meer mag werken. Deze clausule zorgt ervoor dat arbeidsovereenkomst automatisch en zonder opzeggingstermijn of –vergoeding ontbonden wordt bij verlies of niet-verlenging van de arbeidskaart C of verblijfsvergunning.

Verder weinig verschil

Verder verloopt de tewerkstelling van een vluchteling op dezelfde manier als de tewerkstelling van een werknemer uit België (of de Europese Unie). Naast de verplichtingen rond de arbeidskaart en de verblijfsdocumenten zijn er dus weinig juridische kwesties.

Het tewerkstellen van buitenlandse werknemers – en meer bepaald vluchtelingen – is dus niet echt een risico als je de regels naleeft. Het kan voor beide partijen een positieve ervaring en een meerwaarde zijn. Beiden kunnen in sommige gevallen leren van elkaars technische expertise en beroepskennis. Wie langs de struikelblokken raakt, kan er misschien bouwstenen in zien.

(sjv) – Bron: Partena